İçindekiler
Dünyadaki insanların hayatını tehlikeye sokan, eşzamanlı olarak çok hızlı ve yaygın bir şekilde seyreden bulaşıcı hastalıklara verilen isimdir. Bir hastalığın pandemik olarak ilan edilmesi için pek çok kıtada görülmesi, hızla yayılması ve bulaşıcı olması gereklidir. Hastalıkların pandemik olarak ilan edilmesinin tayinini eden yer Dünya Sağlık Örgütü‘dür.
İnsanlık tarihi boyunca pandemik hastalık olarak kabul edilmiş pek çok hastalık bulunmaktadır. Ölümcül hastalık ve pandemik hastalık arasında farklılıklar bulunmaktadır. Öldüren her hastalık pandemik hastalık olarak kabul edilmez.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından kabul edilen hastalık 3 özelliğe sahipse pandemik hastalık olarak kabul görmektedir.
Dünya da bulunduğumuz zamana kadar Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemik hastalık olarak ilan edilen pek çok hastalık bulunmaktadır. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür.
AİDS ve şu anda tüm ülkeyi saran ve hızla yayılmaya devam eden, hala herhangi bir tedavisi kanıtlanamamış Corona(Covid-19) ise hala devam eden pandemiler olarak adlandırılırlar.
Tarih de pek çok savaştan dahi fazla can alan bu büyük hastalık 100 milyona yakın insanın hayatını yitirmesine neden olmuş, çok büyük çaplı kayıplara neden olan bir hastalıktır. 13. yy’da Avrupa da nüfus hızlı bir şekilde gelişmiştir. Ardırdan gelen büyük kıtlıksa durumu ciddi sıkıntıya sokmuştur. Böyle bir sürecin üzerine gelen bu büyük ve ölüm oranının oldukça yüksek olduğu hastalık da eklenince bilanço ağır olmuştur.
Kara ölüm olarak adlandırılan bu büyük hastalık öncelikle bakıma muhtaç, güçsüz ve hastalıklı alt kesimlerde ortaya çıkmıştır. Fakat çok kısa bir süre içerisinde üst tabaka insanlara da sıçramaması imkansız bir hale gelmiştir. Veba salgını öyle bir hali almıştır ki Avrupa da neredeyse 3 kişiden birisi bu hastalığın pençesine düşmekten kurtulamamıştır. Hastalığın vücutta meydana getirdiği şişlikler ve kararmalardan dolayı da hastalık kara ölüm olarak adlandırılmıştır.
Bu hastalık tüm dünyaya yayılmıştır. Dönemin ticari faalitleri yoluyla büyük oranda bir dağılım yaşanmıştır. Bir diğer yayılım yoluysa fareler ve pireler yoluyla da yayıldığı belirtilmiştir. Bu büyük kara ölüm ülkeler arası stratejik savaş stratejisi olarak da kullanılmıştır. İddialara göre ülkeler mancınık yoluyla vebalı hastaları fırlatıp vebanın diğer ülkelere geçmesini sağlamış ya da vebalı kişilerin enfekte ettiği ürünler diğer ülke vatandaşlarına satılmıştır.
Hastalığın bu kadar hızlı bir şekilde yayılmasının en temel nedenlerinden birisi de o dönemde Avrupalı insanların banyo yapmamasıydı. Yaşam alanları çok pisti ve koku içerisinde yaşıyorlardı. Bu da hastalığın kısa bir sürede tüm Avrupa’ya yayılmasına neden olmuştur. İnsanlar hastalığın hava yoluyla yayıldığını fark edince vücutları hava almasın, hastalık kapmayalım düşüncesi ile yıkanmamışlardır. Bu da hastalığın yayılma hızını arttırmıştır. Aynı dönem içerisinde pek çok insan büyücülükle ilgileniyorlar bahanesi adı altında katledilmişlerdir. Aynı dönem cadılarla bağlantılı olarak kediler de cadılık işlerinde kullanılıyor gerekçesiyle katledilmiştir. Kedi sayısının azalmasıyla birlikte fare sayısının artmasıyla da fareler vasıtasıyla vebanın daha hızlı yayıldığı iddia edilmiştir.
Tüm dünyaya hızlı bir şekilde yayılıp adeta tüm Avrupayı kıran bu hastalık, Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemik hastalık olarak ilan edilmiştir.
Bu hastalık bir bakteriye bağlı olarak gelişmiş bir rahatsızlıktır. Bağırsak enfeksiyonuna bağlı olarak gelişir ve şiddetli ishalle seyreden bir hastalık olarak görülmektedir. Enfeksiyon genellikle dışkı bulaşmış pis sular yoluyla bulaşır. Genellikle göç, savaş, doğal afet ve yoksulluk yaşayan halklarda içinde bulundukları zor şartlar itibariyle sıklıkla görülür.
Hastalığın tarihçesine baktığımızda karşılaştığımız en eski veriler Hindistan Ganj nehrine dayanmaktadır. Hastalığın Hindistan temelindeki ortaya çıkış durumu tamamen Hindistan din ve gelenekleri ile bağlantılıdır. Bu insanların inanışına göre her yılın belli zamanlarında bu nehirde insanlar dini törenleri için toplanmaktaydı. Burada yapılan dini ritüelin şartları sıhhi koşulları sağlamadığından bu hastalığın da ortaya çıkışı kaçınılmaz olmuştur. İnanışlarına göre burada yıkanan insanlar her sene belli vakitte bu eylemi gerçekleştirdikleri takdirde günahlarından arınacaklarına inanıyorlardı.
1800’lü yılların ortalarına doğru bu hastalık özerk bölgesinden kaynamaya başlayıp 2 koldan yayılmaya başladı. Salgın halini alan bu hastalık 8 ay gibi kısa bir zaman diliminde 100 binden fazla can aldı.
Zaman zaman etkisi gösteren ve dönem dönem yaygınlık kazanan bu hastalık WHO tarafından pandemik hastalık olarak ilan edilmiştir. Veba salgınına benzer olarak çok fazla can almıştır.
Bu hastalık bakteri kaynaklı olup kirli yiyecek içecek, kirli içe suları ve gıda ürünleri vasıtasıyla bulaşmaktadır. En temel belirtisi yüksek ateş, baş ağrısı ve karın ağrısı şeklindedir. Erken teşhis halinde kaliteli bir yaşam elde edebilmek mümkündür.
Hastalar belirtileri kendileri hissetmese bile bakteri taşıdıkları şartta bulaştırabilirler. En çok hijyen bulunmayan, sık sık el yıkanmayan ve temizlik açısından sıkıntılı bölgelerde görülmektedir. Yılda 26 milyon kadar insanı etkisi altına almaktadır.
Birinci Dünya Savaşı sonlarına doğru bir askeri kışla da ortaya çıkmıştır. Bu pandemi 20. yy’ın en büyük pandemisi olarak kabul edilmiştir. ABD’ de ortaya çıkan bu grip 48 saat gibi kısa biz zaman diliminde pek çok can almayı başardı. Savaş sonrasında hastalığa yakalanan askerler tarafından hastalık Avrupaya kısa sürede yayılmayı başardı. Dönem savaş döenmi olduğundan ve basındaki sansürden kaynaklı, savaşa katılmayan ülke olan İspanya tarafından haberler duyurulmuştur. Bu bağlantı nedeniyle gribin ismi İspanyol Gribi olarak adlandırılmıştır. Grip savaş ve ticaret vasıtasıyla yayılmayı başarmıştır.
Farklı olarak bilinen en büyük özelliklerinden biri yaşlı ve çocuk gibi daha güşsüz kesimden çok genç ve sağlıklı kesimi daha fazla vurmasıdır. Genç, sağlıklı ve çalışan kesimin gribe yakalanması tüm kamu kuruluşlarını etkilemiş ve ölülerin sokaklarda gömecek insan bulunmamasından kaynaklı yığılması boyutuna dahi ulaşmıştır.
Grip, Türkiye’yi de etkilemiştir. Atatürk de Samsun’a çıkacağı zaman diliminde bu hastalığa yakalanmış fakat atlamayı başarmıştır. Hastalığın en ilginç yanlarından birisi de hastalığının ilk belirtisinin solunum sıkıntısıyla birlikte gelen kızıl-kahve yüz görüntüsüdür. Hastaların rengi maviye ve en sonunda da simsiyah bir görüntüye kavuşmaktaydı. Çoğunluk öldüren gribin kendisi değil akciğerlere verdiği hasar neticesinde akciğerlerde gelişen zatürre nedeniyle olmaktaydı.
Gribin ilk aşamasından çok savaş sonrası dönemi daha çarpıcı bir hal almıştır. İkinci dalga olarak olarak adlandırılan savaş sonrası dönem de hastalık çok hızlı bir şekilde yayılmış ve 50 milyon insan hayatını kaybetmiştir. Bu denli yoğun ve ciddi boyuta ulaşan sonuçlarıyla hastalık 20. yy’ın en büyük pandemisi olarak adlandırılmıştır.
20. yy’da yaşanan en az ölümle sonuçlanan bu grip, en hafif pandemik hastalık olarak adlandırılmıştır. Hong Kong da ortaya çıkmıştır. Çıkışının rahat bir döneme denk gelmesi sayesinde salgın kontrol altına alınabilmiş ve sonuçları daha hafif bir şekilde görülmüştür. 30 bini aşkın kişinin hayatını kaybetmesi ise ne yazık ki engellenememiştir. Daha öncesinde yine Asya da Görülen Asya Gribine bağışıklık kazanılması nedeniyle bu salgının daha hafif atlatıldığı düşünülmektedir.
Bu grip ilk kez Meksika da bulunan domuz çiftliklerinde bulunan domuzlar aracılığıyla insanlara bulaştığı düşünülmektedir. Kısa sürede grip akciğer sorunlarıyla ortaya çıkmış ve hızla etkisi altına almayı başarmıştır. Damlacık yoluyla bulaşmakta ve pek çok akciğer sorunlarına neden olmaktadır.
Bu gribin daha öncesinde belirtilen diğer grip türlerinin evirilmesiyle ortaya çıktığını söyleyen bilim insanları mevcuttur. Gribin aşısı bulunmuştur. Bulunan aşı da döneminde pek çok tartışmaya neden olmuştur.
Günümüzde bizleri etkisi altına alan ve hala devam etmekte olan virüs vasıtasıyla bulaşan hastalıktır. Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkmış ve kısa süre içerisinde tüm dünyayı etkisi altına almayı başarmıştır. Çeşitli hayvandan bulaştığı yönünde iddialar mevcuttur. Son verilere bakıldığında daha önceki pandemik hastalıkların yanında ölüm oranı daha az seyretmektedir. İyileşme oranı da oldukça yüksek olduğu veriler tarafından da gözlenmektedir.
Soğuk algınlığı belirtileriyle ortaya çıkan bu virüs çok ağır tablolarla seyretmektedir. Özellikle yaşlı nüfusun özellikle etkilendiği görülmektedir. Şu an için herhangi bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Yapılan tedaviler hastalığın etmenlerinin azaltılması şeklinde ilerlemektedir. En temel belirtiler arasında yüksek ateş, boğaz ağrısı ve kuru öksürük gelmektedir.
Hastalık hızla Avrupa merkezli bir şekle bürünmüştür. Pek çok ülke OHAL ilan etmiş, sokağa çıkma yasakları verilmiş ve ülkeler karantina ilan etmiştir. Çin de ciddi sayılarla ortaya çıkan bu virüs şu an için İtalya tarafından daha ağır seyretmektedir.
Ülkeler pek çok önlem almakta ve bu hastalığın etkilerini ve bulaşma ihtimalini indirmeye çalışmaktadır.
Ülkemizde ki güncel Korona virüs durumunu Türkiye Sağlık Bakanlığı resmi internet sitesi üzerinden takip edebilirsiniz… : Covid19.saglik.gov.tr/
Telegram kanalımıza abone olarak anlık bildirimler alabilirsiniz. Abone ol
Diğer haberler
